Toevallig stootte ik vorig jaar op een filmpje van Dimitri Anthonissen.
Stiftgedicht Diepzee from Dimitri Antonissen on Vimeo.
Het is bekend dat Franz Kafka na een eerste versie geschreven te hebben enkel nog schrapte om tot de uiteindelijke tekst te komen. Ook Michelangelo beweerde dat het beeld al het blok marmer vervat zat en hij enkel de overtollige steen moest wegkappen. Om dezelfde manier gaat Dimitri Anthonissen tewerk; niet met een romantekst of een blok marmer, maar de dagelijkse, absurd ordinaire tekstuele realiteit van de krant van vandaag.
In het Engels draagt deze dichtvorm de ietwat doorzichtigere naam black-out poem. Je maakt een gedicht uit een voorafbestaande tekst door tekst weg te stiften. Dat kan een krant zijn, maar oude boeken waaruit bladzijden missen, zijn ook interessant. Op die manier kun je het niveau van het basismateriaal aanpassen aan het niveau van de klas.
Dimitri publiceerde onlangs zijn bundel Schrap me, terwijl aan de andere kant van de plas ook net nu Austin Kleon zijn Blackout Poems op de markt bracht.
De leerkracht moet hierna zeker een paar van de betere stiftgedichten op de website http://stiftgedichten.com/ lezen en bespreken samen met de leerlingen om te wijzen om een aantal valkuilen. Zo kun je de kolommen in de oorspronkelijke tekst niet respecteren, want die verdwijnen eens alles weggestift is. Je moet echt over kolommen heen lezen van links naar rechts. Een mooie is bijvoorbeeld deze…
Benodigdheden:
- een manier om het online filmpje te projecteren, je kunt het ook downloaden en op een DVD branden.
- kranten, of eender welk boek dat niet meer moet dienen of bladzijden mist
- zwarte viltstiften van verschillende diktes
- Een interview met Dimitri Anthonissen over het maken van stiftgedichten
- Enkele voorbeelden van stiftgedichten op www.stiftgedichten.com
Lesachtergrond: Het lijkt een speelse les en dat is het ook, maar je moet niet onderschatten hoe intensief de leerlingen in de les met talige verbanden moeten bezig zijn om op het einde van de les een leesbaar gedicht af te leveren. De keuze om de leerlingen zelf in een stapel kranten hun basismateriaal te laten zoeken, lijkt eerlijker, maar reken er dan ook op dat er een aantal zijn die ‘niets bruikbaars’ vinden. In die zin kan de les ook een les in tijdsbeheer en beslissingsgerichtheid zijn. Een stiftgedicht doet de leerlingen ook een beetje aanvoelen waar het in moderne poëzie om draait: niet: rijmende verhaaltjes, maar het creëren van betekenisverbanden met goedgekozen woorden en zinswendingen. Als de leerlingen in deze taak zelf actief op zoek gaan naar verbanden tussen arbitraire woorden die ze in de krant vinden, wordt daarbij hun semantisch-analytische vermogen aangesproken, maar tegelijk is dat een ervaringsgericht leermoment betreffende literatuur.
Lesuitbreiding: de leerlingen die klaar zijn met hun stiftgedicht, mogen het aan de anderen tonen, zodat ze elkaars werk kunnen bespreken. Daaruit kan veel geleerd worden en wordt een positieve houding over literatuur aangemoedigd. De leerlingen mogen het originele stiftgedicht inleveren nadat ze het hebben overgeschreven op een blanco blad. De overige tijd, die er wellicht niet is, mogen de leerlingen hun tekst herwerken, herschrijven, zonder de beperkingen van het stiftgedicht, maar wel uitgaande van de tekst. Daaraan kan volgende les iets over de typografie van literatuur verbonden worden, Paul Van Ostaijen is een evidente link.
Eén gedachte over “Poëzie: stiftgedichten schrijven”